De landstreek Twente.is als eenheid al heel oud. Op een oude verdedigingsmuur uit de 3e eeuw  in Noord – Engeland staat op een altaarsteen de woorden: Cives Tuhanti. De betekenis daarvan zou zijn: Burgers van Twente. Mogelijk dat het hier om huursoldaten gaat afkomstig uit Twente.

In de 8e eeuw duikt de naam op dat Twente een gouw is. In het jaar 804 was Karel de Grote de baas in Twenthe. Hij stelde een Graaf aan die mogelijk zetelde in Goor. Kortom: Twenthe was toen het Graafschap Twenthe. Kerkelijk stond Twenthe onder het gezag van de bisschop van Utrecht. Vanaf de 13e eeuw kreeg de bisschop ook de wereldlijke macht over Twenthe. In de 18e eeuw werd het Graafschap Twenthe veranderd in het kwartier Twente.

“En zo kleait wiej verdan…”

Tukker

Geen Twentenaar zal zich er aan storen, Tukker te worden genoemd. Maar niemand weet eigenlijk iets van de oorsprong af van deze naam. Want ondanks vele theorieën, een goeie verklaring is er niet.De volgende theorieën zijn er:

* Tukker: kneu, heidevogeltje, heikneuter.

* Tukker: tukken of tukkeren is dralen of talmen. Dat zou in de aard van de Twentenaar liggen.

* Tukker: Twentenaren met beengebreken trokken vroeger ter bedevaart naar een Duits grensplaatsje. Ze werden daar Tukkers genoemd omdat ze hinkten. Tukkeren betekende daar hinken.

* Tukker: naar het Twentse woord voor broekzak: tuk. Komt in geen enkel Nederlands dialect voor.

De Nederlandse en dus ook de Twentse heuvels en dalen zijn vooral gevormd tijdens de voorlaatste ijstijd, ook wel het Saaliën genoemd.

Zo’n 5000 jaar geleden veranderde de mens geleidelijk van jager/verzamelaar in een landbouwer en vanaf dan worden de bossen niet meer gebruikt voor het jagen maar worden er open stukken gekapt en komen en er landbouwgronden voor in de plaats. In het kort zijn er 4 stukken in de ontstaansgescheidenis van Twente te ontdekken. IJstijden, er worden dalen en heuvels gevormd (Voor Twente 250.000-150.000 jaar v.chr. geleden). De mens veranderd geleidelijk in een landbouwer er worden open stukken in het bos gekapt en er komt heide waar de schapen op kunnen grazen. Eeuwenlang blijft dit systeem bestaan en uit deze periode ontstaan ook de kleine akkers, houtwallen, weilanden en esdorpen. 

De beroemde Twentse essen ontstonden toen de boeren de gemeenschappelijke akkers door intensievere bemesting in vast akkerland gingen omzetten. Niet alle terreinen waren hiervoor even geschikt. Het akkerland moest behoorlijk groot zijn, het moest vlak bij de boerderijen liggen en de grond mocht niet te nat en niet te droog zijn. Een es is te herkennen als een grote, hoger gelegen akker waarvan de percelen niet gescheiden zijn door greppels, wallen of bomen. Zo'n akker is in gezamenlijk bezit van meerdere boeren. De door de bomen omgeven boerderijen liggen langs de rand van de es.

In het Twents:

Dôar lig tuss'n Déénkel en Regge 'n laand
oons mooie en neerige Twèènte
't Laand van katoen en 't laand van d'n es
den greun is in wéénter en lèènte.
Doar ruust de rouw op d'n kaamp in de wéénd
geet 't rad van de möl in de bekke gezwéénd
Dôar steet nöast d'n eek'n d'n beuk en de dan
Dat is oons zo leeve land Twèènte (2x)

Woar Twickel zien' toorns oet 't eek'nloof beurt,
de Lutte zien baarge döt bléénk'n
'n Boak'n in de boerschop op poas'n nog braandt,
't jonkvolk nog den hoorn löt kléénk'n.
Dôar kronkelt den Déénkel zo mooi deur 't laand,
deur brook en deur buske en 't Loslkerse zaand.
Dôar zitte wiej geern op 't töpk'n van de barg,
en kiekt is hoo mooi is ons Twèènte. (2x)

De rookwolk'n daampt an den horizon op,
Dôar li'jt oonze greujende steed'n.
Dôar drönt de masien' en dôar rettelt de töw,
da's Twèènte zien krachtige heden.
Um 'n heerd in de boerschop as 't griezelt 't veld,
dôar wödt nog van vrogger de deunkes verteld.
Dôar röst om de beelten den Saks en tubant,
't Verleden noast 't heden van Twèènte. (2x)
En hew mangs van doon um oet Twèènte te goan,
weij blieft an oons Tukkerlaand dèènk'n,
gen' aandere laandstrek, ho mooi offe is,
kan 't zölfde as Twèènte ons schèènk'n.
Wiej doot in den vrömd'n mekaander de haand
geft datied mekaa in de sproak van ons laand,
al rookt oonz'n schossteen biej 't volk oaver zee,
oons hat blif toch aaltied in Twèènte. (2x)
(G.B. Vloedbeld)